SIVASLILARIN PORTALI

Şarkışla, Sivas ilinin bir ilçesidir.

Etimolojisi

Eski adı Tenos olan Şarkışla'nın ismi eski Türkçe'de şehir anlamına gelen Şar kelimesi ile Kışla kelimesinin birlikte telaffuz edilmesiyle Şehirkışla sözcüğünün anlamı kaybolarak Şarkışla’ya dönüştürülmüştür.

Tarihçesi

Şarkışla İlçesinin milattan önce 3000 yıllarından itibaren bir yerleşim merkezi olduğu bilinmektedir. İlçe merkezine 5 km. uzaklıktaki Döllük köyünün ilçe sınırlarına yakın bir yöresinde 1940 yılında bulunan MÖ 2000 yıllarına ait oldugu kabul edilen heykelin varlığı bu tarihi doğrulamaktadır.

Heykel tunçtan yapılmış olup 12 cm. boyundadır. Halen Ankara Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesinde muhafaza edilmektedir. Sırasıyla Hattiler’in, Hititler’in, Etiler’in, Persler’in ve Roma kralliginin yönetiminde Tenos olarak kalan Şarkışla 11. yüzyıl başlarinda Danişmendler’in, 12. yüzyılın 2. yarısında Anadolu Selçukluları’nin eline geçmistir.

Selçuklu Devri [değiştir]

Şarkışla, Anadolu Selçukluları devrinde 1294 yılında kurulmuştur. 14. yüzyılın ortalarında Eretna Beyliği'nin daha sonra Kadı Burhaneddin Devleti’nin denetimine girmistir.

Osmanlı Devri

Anadolu Beyliklerinin yikilmasindan sonra Osmanli Devleti’nin denetimine giren Şarkışla, Timur’un Anadolu’yu istilasi sirasinda Yıldırım Beyazıt’in oğlu Ertuğrul Bey tarafından askerlerine talim ve konaklama yeri; ayrıca IV. Murat’ın Iran seferi sırasında da askeri kisla olarak kullanildigi rivayet edilmektedir. İlçenin ismi eski Türkçe de sehir anlamina gelen Sar kelimesi ile Kisla kelimesinin birlikte telaffuz edilmesiyle Şehirkışla sözcüğünün anlami kaybolarak Şarkışla’ya dönüştürülmüstür. İlçe çevresinde yapilan Arkeolojik arastirmalarda Eti, Roma, Selçuklu ve Osmanli uygarliklarini izine rastlanmaktadır. İlçe merkezine 1660 yilinda üsküdarli Mehmet Ağa tarafindan yaptirilan Büyük Cami, 350 m2’lik alan üzerinde çok kubbeli olarak tarihi nitelik taşımaktadir.

19. yüzyılın sonlarina dogru tapu kayitlarindan Yildizeli’nin bugünkü B.Akören Köyüne bagli olduğu anlaşılan Şarkışla, daha sonra Sivas Merkez Yönetimine bağlanır. Merkezi konumunun ve ulaşımının önemli olması sayesinde gelişen Şarkışla, 1864 tarihinde Belediye Teşkilatına kavuşmuştur. 1879 yılında ilçe olmasiyla coğrafi durumu tespit edilmiş olmaktadır. İlçeye bağlı 4 belde, 93 köy ve 9 mezra mevcuttur.

Coğrafi konum

Şarkışla'nın Sivas il merkezine uzaklığı 83 km'dir. Rakımı 1240 metredir. Toplam yüzölçümü 1965 km²'dir. Güneyinde Altınyayla ve Kayseri, batısında Gemerek, kuzeybatısında Yozgat, kuzeyinde Yıldızeli, doğusunda Sivas merkez ilçe sınırlarıyla çevrilmiştir. İlçe topraklarının kuzeyini Akdağlar ve İncebel Dağları, kuzey doğu ve güney batı istikametini çevreler. Güneyini yine aynı istikamette uzanan Tecer Dağları'nın kuzey eteklerini Kulmaç Dağları çevreler.

Şarkışla Kızılırmak çöküntü oluğunun güneyindeki Acısu ve Kanak derelerinin vadisinde kalker bir tepeciğin üzerinde kurulmuştur. Kuzey doğu, güney batı istikametinde uzanan ovaya literatürde Şarkışla Ovası, halk dilinde ise Gedik Ovası denir. İlçenin kuzey toprakları daha engebeli olup, yer yer ormanlara rastlamaktadır. Güneyi bitki örtüsü açısından zayıf, aşınmış düzlüklerden oluşur. Uzunyayla güneyden ilçe topraklarına sokulur ve bu durumu ile ilçe sınırlarına dahil olur.Şarkışla yakın çevresinde kahverengi ve kırmızı kahverengi topraklar hakimdir. Yörede bulunan başlıca büyük toprak grupları kahverengi orman, kireçsiz kahverengi ve aluviyal topraklardır. Topraklar genellikle kireçli, potasyumca zengin, organik madde ve fosforca yoksuldur. Toprak reaksiyonu genellikle alkalidir. Bünye ise genellikle kumlu, killi, tin kilitin ve kil şeklindedir.

Şarkışla ilçesi İç Anadolu Bölgesi'nin en soğuk bölgesinde oluşu nedeniyle iklimi serttir. Bu nedenle kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise sıcak ve kurak geçer. Yağış kış aylarında kar, ilkbahar ve sonbahar aylarında yağmur seklindedir. İlçe poyraz ve karayelin tesiri altındadır. 2003 civarında, dünyanın değişen iklim dengesine bağlı olarak ilçede kışlar daha yumuşak geçmeye başlamıştır. İlçemizde bitki örtüsü olarak ilkbaharda yeşerip sonbaharda kuruyan bozkırlara ve bir ölçüde ilçenin kuzey kesimindeki köylerde kısmi çam ormanlıkları ile su kenarlarında insan eliyle yetiştirilen söğüt ve kavak ağaçlarına rastlanır.

İlçenin en önemli akarsuyu Kızılırmak’tır. Sivas ili sınırlarından ilçeye giren Kızılırmak Soma Dağları eteğinden akarak Gemerek sınırlarına girer. Kızılırmak'a Sarkışla da Kaldırak Çayı ve Acısu karışır. Kaldırak Çayı Şarkışla'nın kuzey batısında Akçakışla sınırları içerisinden akar. Akdağların iki kol halinde doğan Kaldırak Çayı Alaman Çermiği önünde birleşir. Bozkurt Köyü yakınlarında Kızılırmak'a akar. Acısu ise yine iki kol halindedir. Birinci kol Şarkışla’nın güneybatısından Çal dağı eteklerinden doğan Kanak deresidir. Şarkışla içerisinden Kızılırmak’a akar ikinci kol ise batı tarafında Ahmetli, Harun ve Gücük bölgesindeki Çaylak Deresi olup Ortatopaç yakınlarında Acısu adını alır ve Kızılırmak'a dökülür.

İlçede Ortaköy Çermik ve Alaman Köyü Çermiği mevcut olup çeşitli hastalıklara şifa verdiği bilinmektedir. Kazancık köyünde alçıtaşı madeni mevcut olup bir özel şahıs tarafından işletme ruhsatı alınmıştır. Ortaköy'de zengin mermer damarı tespit edilmiştir.

Sosyo - Ekonomik Potansiyeli

İlçe nüfusunun % 47.8'i köylerde % 52.2'si ilçe merkezi ve beldeler de yaşamaktadır. Geçim kaynağı önemli ölçüde tarım ve hayvancılık olup, bunun devamında ve bunun yanında en büyük geçim kaynağı yurt dışı isçiligi ve ticarettir. Şarkışla nüfusuna kayıtliı 137.963 kişiden 51.571'i ilçemizde ikamet etmekte geri kalanı başta yurt dışında olmak üzere çesitli illerde bulunmaktadır. Köyden şehire göç nedeniyle kenar mahallelerde gece kondulasma mevcuttur. Konut probleminin çözülmesine yönelik olarak Bel-kent Yapı Kooperatifi araciliğiyla 504 Konut inşa edilerek iskana açılmıstır.

Halkın yaşantısı genel olarak geleneksel Anadolu hayat tarzıdır. Ilçe halkından 18.000 kişinin başta [Danimarka], [Almanya] ve [Hollanda] olmak üzere diğer [Avrupa] ülkelerinde çalisiyor olmasi muazzam bir sermaye birikimine yol açmiştır. Bu birikimin 40-50 Trilyon TL olduğu tahmin edilmektedir. Bu tasarruf şimdiye kadar istenilen ölçüde yatırıma kanalize edilememiş durumdadır. Bunun sebeplerini şu şekilde sıralayabiliriz.

Geçmişte yapılan bir takım yatirimlarin basariya ulasmamasi ve istismar edilmesi nedeniyle olusan hayal kirikligi ve güvensizlik,
Yatirim yönlendirmesi ve danismanligi konusunda kurumsal ve kisisel yetersizlik,
Sermaye sahiplerinin yatirim sektörleri ve alanlari konusundaki bilgi noksanligi,bunun sonucu olarak vatandaslarimiz;

a) En güvenli yatirim olarak telakki ettigi konut ve diger gayri menkul gibi istihdam yaratmayan ve ekonomide katma deger olusturma özelligi olmayan verimsiz alanlara yönelmis, b)Parasini kismen spekülatif amaçla fakat büyük ölçüde bankalarda mevduat olarak yatirmis, c) Veya baska sehirlerde yatirim yapmaya yönelmiştir.

Yerleşim birimleri

Bilindiği üzere İslamiyet'in kabulü ile birlikte özellikle Gazneli Mahmut zamanında Oğuzlar'a Türkmen denmeye başlanmıştır. Türkmen, müslüman olan göçebe Oğuzlar'ın ikinci adıdır.

Şarkışla Uzunyayla ve civarı Sünni Türkmen köyleri:

Kışla Köyü
Konalga Köyü
Dökmetaş Köyü
Uçuk Köyü
Oluktaş Köyü
Mengensofular Köyü

Şarkısla'nın diğer bölgelerinde bulunan Sünni Türkmen Köyleri:

Yapracik Köyü
Büyükyüreğil Köyü
Kücükyüreğil Köyü
Sarıçiçek Köyü

Şarkıslaya bağlı bazı köylerin eski isimleri

Yeni - Eski

Alikören - Aliören
Başağac - Şarklı & Garaya (Karakaya)
Büyükyüreğil - Yüreğir-i Kebir
Çatalyol - Mergesen
Çiçekliyurt - Çakal
Demirköprü - Kizildon
Dikili - Çıhsıyan
Gaziköy - Gazibağ(bey)
Gülören - Peyik
Gümüştepe - Yapaltın
Gürçayır - Çayırşeyhi
Kalecik - Kalaycık
Konakyazı - Kanak
Oluktaş - Kötüköy
Polatpaşa - Tuzla
Samankaya - Ebesil
Sarıkavak - Savran
Sarıkaya - Kürtaraposman

Tarihi Yapılar

Şarkışla Ulu Camii : Kapısının üstündeki kitabeye göre 1080H.(1669 miladi)yılında yapılmıştır. Üsküdarlı Mehmet Efendi Vakfındadır.1900 yılında Hacı Hasan Sami Paşa tarafından büyük çapta onarılarak bugünkü şeklini almıştır.

Hardal Köyü Camii : Beden duvarının yarısı,üst örtüsü tamamen yıkılmıştır. Duvarlar kesme taş örtülüdür.

Şarkışla Kalesi : İlçenin ortasında yüksek bir tepedir. Kaleye ait hiçbir iz yoktur. Kaleden çok höyüğe benzemektedir. Bunlardan başka ilçede Radar tepesinde Arap Dede, Küpeli köyünde Küpeli Dede, Çatalyol köyünde Kara Baba, Döllük köyünde Koyun Baba yatırları vardır.

Bu ilçede yaşanan siyasi olaylar

Bu ilçe, Deniz Gezmiş ve Yusuf Aslan'ın yakalanmasına tanıklık etmiş bir ilçedir.